I SPISKA EDYCJA "GÓRALSKIEGO CYTANIA"
W 1906 roku Stanisław Witkiewicz we wstępie do kolejnego wydania „Na przełęczy” zatroskany o gwarę podhalańską napisał, że jej degradacji można by zaradzić: „Wprowadzając do szkół ludowych książki pisane w gwarze, czytanki ułożone z rzeczy wzorowych. Takie Wypisy gwarowe mogłyby obejmować szkoły na terytoriach, na których dana gwara jest w użyciu. Tym sposobem dziecko obok języka literackiego zachowywałoby w pamięci gwarę, którą mówią ojcowie, nie przestawałoby jej używać, nie wyobrażałoby sobie, że ona jest lichszą lub śmieszną.”
Trzeba było czekać ponad 100 lat na wypełnienie woli duchowego ojca regionalizmu podhalańskiego. Temat ten podjęła dopiero Pani prof. Anna Mlekodaj - wykładowca w Podhalańskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Targu. Pod redakcją prof. A. Mlekodaj zostały wydane trzy pozycje książkowe, które obejmują teksty gwarowe z Podhala, Orawy i Spisza. W bieżącym roku do czytelnika trafiła „Spiska czytanka”, ukazująca barwny świat górala spiskiego. Jest to pierwsza taka pozycja, która napisana została gwarą z uwzględnieniem różnic językowych występujących w spiskich wioskach. W oparciu o gwarowe teksty pochodzące ze „Spiskiej czytanki” został przeprowadzony konkurs na etapie szkolnym, który wyłonił dwóch zwycięzców do etapu rejonowego ze szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych z terenu Spisza i Szczawnicy. Równolegle odbył się konkurs plastyczny, uczniowie ze szkół podstawowych do wybranych tekstów gwarowych dowolną techniką przedstawiali opisane wydarzenia, motywy opowiadań lub scenki rodzajowe. W dniu 24 maja 2016 roku miał miejsce III Podhalański Konkurs Czytelniczy Gwarowych Tekstów Literatury Regionalnej „GÓRALSKIE CYTANIE – I EDYCJA SPISKA. Po raz pierwszy zorganizowano taki konkurs na Spiszu w ZPO w Łapszach Niznych. Udział wzięli uczniowie z trzech gmin: Łapsze Niżne, Bukowina Tatrzańska i Nowy Targ. W kategorii wiekowej klasa I – III wzięło udział 17 uczniów, w kategorii wiekowej klasa IV – VI 25 uczniów, w kategorii wiekowej gimnazjum – 6 uczniów i w kategorii ponadgimnazjalnej – 1 ucz. Konkurs rozpoczął się od powitania przez dyrektora szkoły Mariusza Wojtasa zebranych gości, uczestników wraz z opiekunami. Następnie zerówka zatańczyła spiskiego czardasza, gawędę opowiedział Łukasz Bryja, a Ania Radecka zaśpiewała spiskie melodie. Na zakończenie otwarcia konkursu głos zabrali zaproszeni goście: gospodarz gminy - wójt Jakub Jamróz, Jan Budz – prezes ZPS, Anna Mlekodaj – inicjatorka konkursu czytelniczego i Aniela Kasiniak – przedstawiciel Kuratorium Oświaty. Po uroczystym otwarciu rozpoczęły się konkursowe zmagania, gimnazjaliści i uczennica ze szkoły ponadgimnazjalnej pisali test w oparciu o dwa teksty gwarowe, następnie komisja wskazywała tekst do głośnego przeczytania, po czym sprawdzała interpretację i znajomość gwary. Komisje oceniające uczniów szkoły podstawowej sprawdzały głośne czytanie fragmentu wylosowanego tekstu oraz jego opowiadanie połączone ze swobodną wypowiedzią ucznia stymulowaną pytaniami, diagnozującymi poziom zrozumienia tekstu.
Na pewno zadziwiał poziom wiedzy, zaangażowania uczniów, można by napisać był to w łapszańskiej szkole swoisty dzień gwary spiskiej, bo taki był cel organizatorów – krzewić, pokazywać, chronić od zapomnienia skarb jakim dla Spisza jest spiska gwara. Dla komisji trudna praca wybrać najlepszych. Całościowe wyniki ogłoszone zostaną podczas uroczystej gali „Góralskiego cytania” dn. 7 czerwca 2016r., która będzie miała miejsce w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Nowym Targu poznamy tam zwycięzców we wszystkich kategoriach dla danego regionu, bo konkurs organizowany jest: na Podhalu, Orawie i po raz pierwszy na Spiszu. Elżbieta Łukuś
